2021·02·04

2019tik aurrera eta aurten azken urtea izanik, leloa honakoa da: "Ni naiz eta banoa".

Jardunaldi honen helburua kontzientziazioa areagotzea eta gizartea mobilizatzea da, gaixotasun horren prebentzioan eta kontrolean aurrera egiteko, heriotzen kopurua murrizte aldera.

Minbizia heriotza eragiten duen kausa nagusienetako bat da. Gaixotasun honek organismoko zelula talde bat modu anomaloan eta kontrolik gabe haztea eragiten du, eta horren ondorioz, fardel edo masa bat sortzen da. Hori minbizi guztietan gertatzen da, leuzemian izan ezik (minbizia odolean).

Osasunaren Mundu Erakundearen datuen arabera, 2018an 8,8 milioi pertsona hil ziren minbiziak jota eta 2040an kopuru hori 16,5 milioikoa izango dela uste dute.

Espainian, 2018an, 228.000 kasu baino gehiago diagnostikatu ziren, eta gizonen artean biriketako minbizia eta emakumeen artean bularreko minbizia izan ziren ohikoenak. Aurreikuspenen arabera, % 38 egingo du gora 2035ean. Gipuzkoan, 2019an, 4.669 kasu detektatu ziren.

Zifra horiekin, oso litekeena da guk geuk edo gure familiako norbaitek minbizia izatea beren bizitzako uneren batean. Horregatik, guztioi eragiten digun gaia da.  Arazo horrek bizitzan zehar hiru gizonetik bati eta lau emakumetik bati eragiten die.

Hala ere, heriotza horien herena ekidin daiteke eta minbizi mota asko sendatu daitezke garaiz detektatzen badira. Jende gehiago sendatzen da eta tumore nagusiak dituztenen biziraupena areagotu egin da, ikerketaren ondoriozko zientzia- eta teknologia-aurrerapenei esker. Aurrerapen horiek praktika klinikoan erabiltzen dira aldian-aldian, eta tumore jakin batzuetarako baheketa-programak orokortzen dira. Hori dela eta, 5 urterako biziraupenak ere gora egiten du urtero, eta jada % 53tik gorakoa da.

Minbizi mota asko daude eta sintomak aldatu egiten dira pertsona batetik bestera, baina egia da sintoma batzuk oso esanguratsuak direla eta arreta jarri behar zaiela, nahiz eta sintoma horietako bat edo batzuk egoteak ez duen esan nahi minbizia dugunik. Zalantzaren bat izanez gero, galdetu medikuari:

• Masa arrotzak gorputzeko edozein lekutan.
• Nekea, nekea, aire falta edo eztula.
• Nekea, nekea, aire falta edo eztula.
• Bat-bateko pisua galtzea edo jateko gogorik ez izatea.
• Mina.
• Konplikazioak irenstean, pixa egitean edo beste edozein behar fisiologiko egitean.
• Gaueko izerdi biziak.
• Aldaketak orinean edo orbanak larruazalean.
• Aldaketak bularretan.

Tabakismoa arrisku-faktore saihesgarria da, eta berez minbiziak eragindako heriotza gehien eragiten ditu mundu osoan.  Biriketako minbiziaren kargaren % 70 tabakismoak eragindakotzat jo daiteke.

Jarduera fisikorik ezak, obesitateak, gehiegizko pisuak eta elikadura-faktoreek ere, hala nola haragi gorrien eta kontserbako haragien gehiegizko kontsumoak, lotura bat dute minbizi mota askorekin.

Jarduera fisiko erregularrak eta dieta osasuntsuak nabarmen murriztuko dute minbizia izateko arriskua. Fruta eta barazki ugariko dietek minbizi mota askotatik babes dezakete, gaixotasun kardiobaskularren arriskua murrizten laguntzeaz gain.